Wederkerige importheffingen

“Met een bijzonder simplistische en economisch onnauwkeurige berekening heeft de Amerikaanse regering zogenaamde ‘wederkerige’ heffingen ingevoerd voor de meeste van haar handelspartners. Deze maatregelen die gericht zijn op goederen (geen diensten) en de Amerikaanse industrie willen afschermen, veroorzaakten meteen een schokgolf in de wereldwijde financiële markten. Hoewel de Amerikaanse regering beweert dat deze maatregel bedoeld is om een gelijker speelveld te creëren, behoren deze heffingen tot de hoogste van de afgelopen decennia. Ze herinneren ons zelfs aan de beruchte Smoot-Hawley Tariff Act van 1930. Die wet verergerde de Grote Depressie door als vergelding een reeks handelsoorlogen te ontketenen, en wekt vandaag de vrees dat de geschiedenis zich zal herhalen.

De heffingen en mogelijke vergeldingsmaatregelen vormen zowel voor de wereldeconomie als voor de EU een serieuze uitdaging: ze zullen de economische groei ernstig belemmeren, wat in ons groei-afhankelijke systeem vooral de meest kwetsbaren zal treffen. Hoewel er in bepaalde gevallen iets te zeggen is voor minder overconsumptie van bepaalde niet-duurzame producten, zijn universele heffingen nooit een goed idee. In theorie kan vrijhandel leiden (en heeft het geleid) tot een betere verdeling van de rijkdom wereldwijd. Hoe dan ook, gezien de huidige situatie zou de EU het best zoveel mogelijk werk maken van twee kritieke prioriteiten: de duurzame transitie versnellen en internationale samenwerking versterken.

De duurzame transitie versterken

Trumps heffingen dreigen de wereldwijde toeleveringsketens te destabiliseren en de kosten op te drijven voor Europese bedrijven die afhankelijk zijn van de Amerikaanse markt. Europa is vooral kwetsbaar op het vlak van energie en metalen en mineralen, wat ook de conclusie was van het Draghi-rapport vorig jaar. Een zeer positieve interpretatie van deze verstoring is dat je ze kunt zien als een kans in plaats van een tegenslag. Door gerichter te investeren in hernieuwbare energie, circulaire economie en duurzame productie, kan de EU haar afhankelijkheid van de onstabiele handel verminderen én haar wereldwijde leiderschap in groene technologie versterken. Dit zou de EU minder afhankelijk maken van vloeibaar gas (LNG) uit de VS of zeldzame aardmetalen uit China.

De Europese Green Deal en de Clean Industrial Deal bieden al een kader om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de industriële veerkracht te vergroten. Maar Trumps protectionisme onderstreept hoe dringend deze transitie is. Als de toegang tot Amerikaanse markten onzekerder wordt, moet de EU sterkere intra-Europese toeleveringsketens onderhouden. Ook moet ze investeren in duurzame productiemethoden die de kosten op de lange termijn drukken. Toch kan de EU niet volledig zelfvoorzienend worden, vooral niet als het gaat om kritieke grondstoffen zoals zeldzame aardmineralen en de grondstoffen die nodig zijn voor groene technologieën. Wat internationale samenwerking in een turbulentere geopolitieke omgeving des te belangrijker maakt.

Wereldwijde allianties versterken

Trumps ‘America First’-beleid kan de spanningen voor de VS vergroten, niet enkel in de handel met de EU maar ook met andere grote economieën, vooral China. In reactie hierop heeft de EU een strategische kans om bilaterale allianties te versterken met andere handelspartners, zoals Canada, Japan en opkomende markten in Afrika en Azië. Handelsovereenkomsten en investeringen in deze regio’s uitbreiden, kan de risico's van het Amerikaanse protectionisme helpen te beperken en tegelijkertijd een stabiele toegang tot essentiële hulpbronnen verzekeren. Het zal ook de impact van de Amerikaanse heffingen voor deze regio’s helpen te verlichten.

Bovendien is een sterkere betrokkenheid bij instellingen zoals de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en de klimaatovereenkomsten cruciaal. Als de VS zich terugtrekken uit de mondiale samenwerking, moet de EU het leiderschapsvacuüm opvullen door aan te dringen op een eerlijk handelsbeleid en ambitieuze klimaatafspraken die economische ontwikkeling afstemmen op milieuverantwoordelijkheid. Stabiele en gediversifieerde toeleveringsketens via wereldwijde partnerschappen zijn essentieel om de groene transitie zowel haalbaar als veerkrachtig te maken.

Los van handel en duurzaamheid blijft internationale samenwerking van vitaal belang om de geopolitieke stabiliteit te bewaren en conflicten te voorkomen. De EU moet erkennen dat economische verstoringen, klimaatcrisissen en geopolitieke spanningen onderling verbonden zijn en een polycrisis vormen die om gecoördineerde mondiale oplossingen vraagt. Protectionistische maatregelen – als ze niet worden gecontroleerd – kunnen escaleren tot bredere conflicten. Terwijl strategische samenwerkingsverbanden net kunnen helpen voorkomen dat economische spanningen leiden tot militaire confrontaties.

Duurzaamheidstransities urgenter dan ooit

Trumps heffingen moeten de EU wakker schudden. Protectionistische maatregelen bedreigen de economische stabiliteit, maar benadrukken ook de noodzaak van een strategisch meer onafhankelijke en duurzame Europese economie. Volledige zelfvoorziening is echter niet realistisch — essentiële materialen en handelsrelaties veiligstellen blijft van vitaal belang.

Bovendien is internationale samenwerking niet alleen belangrijk voor handel, maar ook essentieel om de polycrisis van economische instabiliteit, klimaatverandering en geopolitieke spanningen aan te pakken. Door haar groene transitie te versnellen en internationale partnerschappen te uit te bouwen, kan de EU niet alleen het hoofd bieden aan de gevolgen van het Amerikaanse beleid, maar kan ze zich ook ontpoppen tot een sterkere en veerkrachtigere wereldleider. De toekomst vraagt om doortastende maatregelen, en de EU moet klaar zijn om die te nemen."