Evonik is een Duitse producent van gespecialiseerde chemische stoffen. Het bedrijf heeft fabrieken in 27 landen en telt 33.000 werknemers, van wie 979 mensen in de vestiging in de Antwerpse haven werken. Het bedrijf maakt aminozuren voor zowel medische toepassingen als voor dierenvoeding, en polymeren die voorkomen in lijmen, die dan weer in onder meer luiers, luchtfilters en matrassen gebruikt worden. Ook in auto’s, tandpasta en bouwmaterialen vind je hun grondstoffen terug. Kortom, dagelijkse producten waar iedereen mee in aanraking komt.  

De innovaties die de chemische industrie de voorbije eeuw heeft gebracht, zijn talrijk en de dagelijkse toepassingen nemen nog steeds toe. Maar veel chemicaliën zijn per definitie gevaarlijk: wanneer ze niet correct gebruikt of beheerd worden, bedreigen ze onze gezondheid en omgeving. Volgens een onderzoek van het Europees Milieuagentschap (EMA) uit 2018 waren ongeveer 62 % van de 345 miljoen ton chemicaliën die in de EU gebruikt worden, gevaarlijk voor de gezondheid. Daarom moet verontreiniging, wat nog steeds een wereldwijd probleem vormt, vermeden worden.  

Nu zijn er ook chemiebedrijven, waaronder Evonik, die zich hiervan bewust zijn en die daarom inzetten op het ontwikkelen en promoten van alternatieven. Het zijn die bedrijven die Triodos IM selecteert voor haar fondsen. Bedrijven die meer dan 5 % van hun inkomen halen uit de productie of verkoop van pesticides of stoffen op de VN’s Persistent Organic Pollutants (POP) lijst, komen niet in aanmerking voor investering.  

Wat zijn POP?

POP of Persistent ORganic Pollutants zijn giftige chemische stoffen die slechts langzaam worden afgebroken en daardoor in de grond, water, lucht terechtkomen. Denk aan pesticiden (DDT), industriële chemicaliën (PCB’s, PFAS) en bijproducten. Ze stapelen zich op in levende organismen, ook in mensen. Hoe hoger een soort in de voedselketen, hoe hoger de concentratie van deze stoffen.  

‘Het nieuwe asbest’ 

Een bijzondere bron van zorgen zijn PFAS. Decennialang stonden Per- en PolyfluoroAlkyl Substanties in de eerste plaats bekend om hun water- en vetafstotende eigenschappen. Vandaar dat ze veel gebruikt worden in anti-aanbakpannen, regenkledij, tapijten en kartonnen drankbekers, om maar een paar toepassingen met een coating te noemen.  

Vandaag blijkt dat ze niet alleen in die goederen voorkomen, maar ook in de lucht, het grondwater en onze lichamen. Dat is een probleem gezien hun toxische eigenschappen en het feit dat ze moeilijk afbreekbaar zijn – vandaar hun bijnaam ‘forever chemicals’.  

Wat asbest was voor de bouwsector, zijn PFAS voor de chemische industrie. Ze worden in verband gebracht met kanker, longaandoeningen, diabetes, reproductieve afwijkingen en leerproblemen. Vanuit financieel oogpunt vormen ze een enorm toekomstig risico voor de bedrijven die ze produceren, vanwege mogelijke rechtszaken rond gezondheidsschade. 

Scorecard Evonik
Bron: ChemScore.

Score op chemische ranglijst 

Samen met 47 andere investeringsinstellingen benaderde Triodos IM de chemiebedrijven in de portefeuilles, om die ertoe aan te zetten PFAS uit te faseren, hun transparantie te verbeteren en naar duurzamere alternatieven over te schakelen. Alle benaderde chemiebedrijven staan op ChemScore, een lijst van de 50 grootste chemische bedrijven ter wereld. De lijst wordt uitgegeven door de onafhankelijke non-profitorganisatie ChemSec, die pleit voor de vervanging van giftige chemicaliën door veiligere alternatieven.  

De bedrijven krijgen een score op vier domeinen: de giftigheid van hun productportfolio, onderzoek en ontwikkeling van niet-giftige chemicaliën, management en transparantie en het aantal en de omvang van controverses en schandalen waarbij ze betrokken zijn geweest. Op die criteria scoorde Evonik vorig jaar in totaal 17 punten op 48, drie punten meer dan in 2021, waardoor het in 2023 de 12de plaats in de ranglijst van 50 bereikte.  

Opmerkelijke vooruitgang  

Alle bedrijven op de ranglijst werden benaderd door hun investeerders en zo ging Triodos IM onder meer op gesprek bij Evonik. Het bedrijf lichtte toe dat het zijn score wil verbeteren, terwijl het ook de uitdagingen erkent die bij het uitfaseren van PFAS komen kijken. Evonik gebruikt minimale hoeveelheden PFAS, voornamelijk bij de productie van farmaceutische ingrediënten en verder bij het maken van beschermende coatings voor oppervlakken – iets waarvoor ze actief op zoek zijn naar alternatieven.  

Het bedrijf heeft concrete doelstellingen om het gebruik van gevaarlijke chemicaliën te verminderen. Opmerkelijk is de vooruitgang die sinds 2001 geboekt is in het beheer van gevaarlijke stoffen, waarbij vooral het gebruik van PFAS in Evonik-producten sinds 2015 aanzienlijk is verbeterd. Het bedrijf zet zich in om zeer zorgwekkende stoffen in nieuwe producten te verminderen, in overeenstemming met de drempelwaarde van 0,1% van de Europese REACH-regelgeving. Minder van die stoffen gebruiken is cruciaal om de gezondheid en de omgeving te beschermen, naleving van de regelgeving te garanderen, de bedrijfsverantwoordelijkheid te versterken en duurzame bedrijfspraktijken te bevorderen. 

Wat is REACH-regelgeving?

REACH is de belangrijkste EU-wet om de gezondheid van mensen en het milieu te beschermen tegen de risico's die chemische stoffen met zich meebrengen. Het is de afkorting van de Regulation on the registration, evaluation, authorisation and restriction of chemicals ofwel de Verordening inzake de registratie en beoordeling van en de autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen. De wet, van kracht sinds 2007, verplicht chemiebedrijven om de intrinsieke eigenschappen van chemische stoffen in kaart te brengen en omvat maatregelen zoals het uitfaseren of beperken van zeer zorgwekkende stoffen (substances of very high concern, SVHC). Wanneer een artikel meer dan 0.1 % van zo een zeer zorgwekkende stof bevat, moet de leverancier de consument informeren over het veilig gebruik van de stof en het Europese Chemieagentschap op de hoogte brengen.  

Onder deze wet hebben consumenten ook het ‘recht om te weten’ (right to know): op www.askreach.eu kun je een vraag stellen over de aanwezigheid van zeer zorgwekkende stoffen in een product. Bedrijven moeten binnen de 45 dagen antwoorden. In 21 landen, waaronder België, kan dit ook via de Scan4Chem-app.  

Voorbeeldfunctie 

De conclusie van Triodos IM: de aanpak van Evonik getuigt van grote betrokkenheid bij zowel milieuzorg als klantveiligheid. Door voorrang te geven aan robuuste interne normen en proactieve maatregelen bij de omgang met gevaarlijke stoffen, voldoet het bedrijf niet alleen aan de wereldwijde veiligheidsvoorschriften, maar heeft het ook een voorbeeldfunctie op het vlak van duurzame industriële praktijken en verantwoord beheer in de chemiesector. 

Strikte controle en transparantie vereist 

Maar er blijft ruimte voor verbetering. Het bannen van gevaarlijke chemische stoffen vraagt om een gezamenlijke inspanning van alle betrokken partijen: consumenten, regelgevers en investeerders. Het is essentieel dat consumenten de gezondheids- en milieurisico's begrijpen die gevaarlijke chemicaliën met zich meebrengen. Regelgevers moeten wereldwijd strikte controle en gebruik van deze chemische stoffen afdwingen. Ondertussen moeten investeerders het bewustzijn blijven vergroten en blijven pleiten voor meer transparantie en voor de ontwikkeling van alternatieven. Daarom zal Triodos IM dit project voortzetten.