Om de toenemende plasticvervuiling aan te pakken, moeten bedrijven die consumptiegoederen maken het voortouw nemen. In de eerste plaats  moeten ze transparant communiceren over hun plasticgebruik. En vervolgens moeten ze ambitieuze strategieën en streefdoelen vastleggen voor het verminderen, hergebruiken en recycleren van plastic verpakkingen.

Foto: Giuseppe Famiani.

Hoe raakten we in de plastic-crisis

en hoe komen we eruit?

Tijdens de snelle industrialisering in de 19e eeuw stond de industrie voor een uitdaging: hoe hun stijgende productievolumes doeltreffend verpakken? Papier was een gangbare oplossing, maar het was niet voldoende stevig en vochtbestendig. Dit brak de weg open voor plastic: een licht, stevig en veelzijdig materiaal dat de houdbaarheid van verse producten kon verlengen. Door die positieve eigenschappen vond plastic al vlug zijn weg naar de bouw. Ook de snelle opkomst van de bijbehorende petrochemische industrie was cruciaal, want die maakte van plastic een heel betaalbaar alternatief.

Maar net die eigenschappen die plastic populair maakten, vooral de lange levensduur ervan, bleken ook een groot nadeel te zijn. Wereldwijd verdubbelde de jaarlijkse plasticproductie tussen 2000 en 2019 tot 460 miljoen ton. Wereldwijd wordt slechts 9 % van het plasticafval gerecycleerd, terwijl 22 % verkeerd beheerd wordt.  Naarmate verder onderzoek meer inzicht geeft in die gevolgen, komt één boodschap duidelijk naar voren: het huidige tempo van plasticproductie is onhoudbaar en het opruimen van de enorme hoeveelheid afval is een zware uitdaging.

Bedrijven kunnen de plastic-crisis niet in hun eentje oplossen; er is nood aan regelgeving en een groot aantal stakeholders om onze afhankelijkheid van plastic te verminderen en de inzameling en recyclage van plastic verpakkingen te verbeteren. In de gesprekken die Triodos Investment Management voerde over dit thema, verwijzen tal van bedrijven naar systemische uitdagingen: de nodige infrastructuur voor inzameling, recyclage en hergebruik ontbreekt,  of herbruikbaar gerecycleerd materiaal voor de verpakkingen is onvoldoende beschikbaar. Zo wees Henkel, de Duitse producent van huishoudproducten, op de moeilijkheden om in heel Europa degelijke inzamelingssystemen voor het terugwinnen van plastic op te zetten. In Duitsland alleen al is het door de uiteenlopende inzamelingsmethoden in de gemeenten moeilijk om over uniforme gegevens te beschikken, wat de onzekerheid over gestandaardiseerde streefdoelen voor het gebruik en de recyclage van plastic nog vergroot.   

Overheden erkennen steeds meer dat er regelgeving moet komen om de plasticvervuiling tegen te gaan en plastic meer circulair te maken. Zo verbood de EU de verkoop van bepaalde plastic producten voor eenmalig gebruik zoals rietjes, bestek en wattenstaafjes. En de Verenigde Naties onderhandelen momenteel over een wereldwijd en juridisch bindend plasticverdrag dat de productie en consumptie van plastic strikt reguleert.

In dialoog gaan over plasticvervuiling

Met de bedrijven waarin Triodos IM investeert, gaat ze in dialoog over een hele reeks duurzaamheidsonderwerpen, waaronder plasticvervuiling, zowel rechtstreeks als in samenwerking met gelijkgestemde beleggers. Samen met 185 beleggers die 10 biljoen dollar aan gezamenlijke activa in beheer hebben en gecoördineerd worden door de Nederlandse Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO), heeft Triodos IM een verklaring ondertekend waarin aan bedrijven gevraagd wordt om hun afhankelijkheid van plastic drastischer aan te pakken.

Triodos IM lanceerde een programma om informatie te verzamelen, beste praktijken te bepalen en stelde vragen op voor de betrokken bedrijven. De dialoog is vooral toegespitst op bedrijven in basisconsumptiegoederen, want die sector is een grootgebruiker van plastic verpakkingen.

Wat is er precies onderzocht?

Eerst analyseerde Triodos IM de prestaties van 12 portefeuillebedrijven op het vlak van plasticgebruik en verpakkingspraktijken. Deze analyse omvatte een beoordeling van hun rapportering over hun plastic-voetafdruk en van hun strategieën en verbintenissen voor de vermindering, het hergebruik en de recyclage van plastic.  

De analisten onderzochten nauwgezet de strategieën en doelstellingen rond plastic van deze bedrijven, op basis van het VBDO-rapport over de vooruitzichten op het vlak van plastic en de gidsen over plastic van de United Nations Principles for Responsible Investment (PRI). De PRI-gidsen reiken beleggers gedetailleerde strategieën aan om de uitdagingen van plastic afval en -vervuiling in de verpakkingswaardeketen aan te gaan, met de klemtoon op een transitie naar een circulaire economie.

Dit VBDO-rapport beoordeelde de rapportering en doelstellingen inzake plastic van grote bedrijven in basisconsumptiegoederen, en bracht aan het licht dat de klemtoon veel meer op recycleerbaarheid ligt dan op vermindering. Aangezien een aantal ondernemingen waarin Triodos IM belegt niet opgenomen waren in het VBDO-onderzoek, voerde Triodos IM eigen onderzoek uit. In de analyse lag de klemtoon op de duidelijkheid en nauwkeurigheid van de gerapporteerde gegevenselementen. 

Triodos IM keek ook naar andere verpakkingsmaterialen die de bedrijven gebruiken. Papier is de tweede meest gebruikte verpakkingsvorm. Bij de beoordeling van papierverpakking gebruikte Triodos IM haar beoordelingscriteria als onderdeel van de minimumeisen. Om een eerlijke vergelijking tussen bedrijven van verschillende grootte te waarborgen, werden zowel genormaliseerde (intensiteit of tonnage in verhouding tot de omzet) als absolute indicatoren in de beoordeling opgenomen.

Triodos IM onderzocht in totaal 12 bedrijven. Bedrijven die rechtstreeks aan consumenten verkopen, gebruiken doorgaans meer plastic dan hun B2B-tegenhangers, zoals het Nederlandse handelsbedrijf Acomo en het voedingsmiddelenbedrijf Kerry. Hoewel tonnage de meest gebruikte meeteenheid is om de plastic-voetafdruk te rapporteren, opteren sommige bedrijven, zoals de Japanse drankenproducent Ito En, ervoor om in eenheden te rapporteren (met een indeling in grote PET-flessen en kleine PET-flessen). Blijkt dat Procter & Gamble en Danone het meeste plastic gebruiken. Het gebruik van plastic bij Danone steeg in 2022 meer bepaald met 1,5 %, wat werd toegeschreven aan hogere verkoopvolumes van water. Op basis van de beoordelingen besprak Triodos IM hun doelstellingen inzake plasticgebruik verder, met een aansporing tot verdere verbetering.

Triodos IM belegt niet in bedrijven die betrokken zijn bij ernstige of terugkerende controversen rond vervuiling, inclusief vervuiling door plastic. Dit sluit aan bij de minimumnormen van Triodos en onze bezorgdheid over de negatieve effecten op de biodiversiteit en op kwetsbare ecosystemen.
 

7 essentiële bevindingen

  1. Elk bedrijf waarmee Triodos IM in dialoog ging, erkende dat plasticvervuiling een ernstig probleem is. Maar de plasticvervuiling aanpakken gaat de capaciteit van een enkel bedrijf te boven; hiervoor moeten zowel publieke als private stakeholders in de volledige waardeketen collectief actie ondernemen. Bedrijven zoeken niet alleen oplossingen, maar werken ook samen met andere spelers uit hun sector.
    • Lion en Kao, twee Japanse producenten van huishoudelijke en verzorgingsproducten, startten in 2020 samen met het inzamelen en recycleren van gebruikte navulverpakkingen en tandenborstels. In mei 2023 lanceerden ze met succes een geconcentreerd vloeibaar wasmiddel met een verpakking van gerecycleerde materialen, een bewijs dat het haalbaar is om een gelijkaardige verpakking te produceren door gebruikte navulverpakkingen te recycleren. Dergelijke samenwerkingsverbanden zijn te zien in diverse markten.
    • Het merk Birds Eye van Nomad Foods is bijvoorbeeld een van de oprichters en ondertekenaars van het UK Plastics Pact.
  2. Vele bedrijven streven ernaar om de recycleerbaarheid van hun verpakkingen te verbeteren, zodat het mogelijk wordt om ze in te zamelen en te scheiden of terug te winnen voor gebruik of hergebruik in een ander product.
    • In 2022 was 84% van de verpakkingen bij Danone herbruikbaar, recycleerbaar of composteerbaar, een mijlpaal voor het bedrijf. De recyclage van zuivelbekers blijft een uitdaging wegens de ontoereikende infrastructuur voor inzameling en recyclage, ongeacht het productiemateriaal van de bekers. Danone streeft ernaar 100% recycleerbare bekers te produceren door zijn materiaalkeuzes aan te passen op basis van de vooruitzichten op het vlak van recycleerbaarheid. Op het eerste zicht misschien een gemakkelijke doelstelling, omdat het niet om de feitelijke recyclage of de gerecycleerde materialen van verpakkingen gaat, maar het is een heel belangrijke stap om het recyclagepercentage van plastic te verhogen. In de meeste verpakkingen zijn namelijk verschillende materialen en/of verschillende soorten plastic verwerkt. Dat maakt het moeilijker om de bestanddelen van elkaar te scheiden en ze als grondstof voor nieuwe (verpakkings)producten te gebruiken. Door de verpakking te vereenvoudigen, bijvoorbeeld door het aantal verschillende materialen te verminderen, wordt het gemakkelijker voor afvalbedrijven om de materialen te scheiden en ze als grondstof te gebruiken.
    • De verpakkingen van Acomo bestaan bijna uitsluitend uit monomaterialen, waardoor ze gemakkelijker te recycleren zijn.
  3. Een groot aantal bedrijven heeft ruime of niet-specifieke reductiedoelstellingen. Het doel bestaat er vooral in om de verpakking lichter te maken en het ontwerp ervan te verbeteren.
    • ITO EN werkt samen met verpakkingsbedrijf Toyo Seikan om het ‘Non-Sterilant (NS) System’ te ontwikkelen. Dit systeem maakt steriel bottelen bij kamertemperatuur zonder sterilisatiemiddelen mogelijk, waardoor er minder water wordt verbruikt en de geproduceerde flessen lichter zijn. Deze innovatie vermindert niet alleen het materiaalverbruik en de CO2-emissies tijdens het transport, maar is ook bevorderlijk voor een milieuverantwoorde productie en logistiek van dranken.
  4. Het is niet altijd eenvoudig om specifieke doelstellingen voor het gebruik of de recyclagegraad van plastic vast te leggen.Het percentage gerecycleerd materiaal optrekken lijkt een logische doelstelling om de productie van nieuw plastic tegen te gaan. Maar er is vastgesteld (bv. bij Lego) dat producten die van volledig gerecycleerd materiaal vervaardigd zijn, tijdens hun volledige levenscyclus meer bijdragen aan de koolstofuitstoot dan producten gemaakt van nieuwe materialen. Ook bioplastic lijkt een logisch alternatief voor gewoon plastic, omdat het van hernieuwbare grondstoffen wordt gemaakt. Maar de milieu-uitdagingen zijn vergelijkbaar met die van gewoon plastic, en voor bioplastic zijn mogelijk veel grondstoffen nodig die anders voor voedselproductie kunnen worden ingezet.
  5. Slechts enkele van de beoordeelde bedrijven hebben specifieke streefdoelen voor gerecycleerd materiaal vastgelegd. Voedingsbedrijven kunnen niet altijd gerecycleerde materialen gebruiken voor de primaire verpakking – de verpakking die rechtstreeks met het product in aanraking komt – wegens het besmettingsgevaar.
    • Uitzonderingen hierop zijn de statiegeldregelingen van Danone en ITO EN, hoewel het recuperatiepercentage bij dit laatste bedrijf slechts 14 % bedraagt.
    • Essity valt op in de beoordeling omdat dit het enige bedrijf is met een streefdoel rond gerecycleerd materiaal voor plastic verpakkingen, namelijk 25 % tegen 2025. In 2022 behaalde het bedrijf 12 %, vergelijkbaar met de 13 % van P&G – dat geen doelstelling heeft voor het volledige bedrijf, wel voor de individuele merken.
  6. Wat het weren van schadelijke chemicaliën uit verpakkingsproducten betreft, geven de meeste bedrijven redelijk vage en anekdotische informatie.
    • Henkel en Danone engageren zich om geleidelijk af te stappen van polyvinylchloride (PVC). Sinds 2018 gebruikt Danone dan 90 % minder PVC.
    • Henkel gebruikt PVC alleen in een beperkt aantal uitzonderlijke gevallen, bij gebrek aan realistische alternatieven, wat neerkomt op 0,05 % van hun wereldwijde verpakkingsvolumes.
  7. De vooruitzichten voor papieren verpakking lijken positiever. De meeste bedrijven kopen voornamelijk gerecycleerde vezels in, en als die niet beschikbaar zijn, richten ze zich voor nieuwe grondstoffen op gecertificeerde duurzaam beheerde bossen (zoals FSC, PEFC en SFI). Hierbij gaat de voorkeur vaak uit naar FSC als gecertificeerde keuze. Er werden ook een aantal producenten van papieren verpakkingen beoordeeld. Met de papieren alternatieven die zij ontwikkelen, helpen zij de hoeveelheid plastic verpakking te verminderen.  

Druk op ketel houden

De inzichten die Triodos IM heeft opgedaan over de uitdagingen rond plasticvervuiling en doeltreffende strategieën om plasticvervuiling tegen te gaan, zullen goed van pas komen bij toekomstige gesprekken met bedrijven waarin belegd wordt. Er wordt nog steeds weinig informatie gegeven over het gebruik van plastic en bedrijven rapporteren niet uniform over dezelfde onderwerpen. Bovendien ontbreken heel wat gegevens die nodig zijn om het gebruik van plastic door bedrijven en hun strategieën volledig te beoordelen. Triodos IM moedigt bedrijven actief aan om hun rapportering te verbeteren, onder meer door de nieuwe CDP-vragenlijst over plastic in te vullen in het CDP-hoofdstuk over waterrisico’s, wat bevorderlijk is voor gestandaardiseerde rapporteringspraktijken. Het overkoepelende doel van Triodos IM is dat deze bedrijven komaf maken met plastic voor eenmalig gebruik, het gebruik van materialen drastisch verminderen en systemen voor het hergebruik van verpakkingen ontwikkelen.

Wat is CDP?

CDP is een non-profitorganisatie die het wereldwijde rapporteringssysteem voor beleggers, bedrijven, steden, staten en regio’s beheert om hun milieueffecten te managen. In de wereldeconomie wordt CDP beschouwd als de gouden norm op het gebied van milieurapportering, met de meest uitgebreide gegevensreeks over activiteiten van bedrijven en steden.

Van de holdings waarin Triodos IM belegt, dragen Danone, Procter & Gamble en Henkel het meest bij aan plasticvervuiling, wat gezien hun grootte binnen de verwachtingen ligt. Danone en P&G gebruiken bijna tweemaal zo veel plastic als Henkel. Wegens hun aanzienlijke plastic-voetafdruk zal Triodos IM in de toekomst vooral in dialoog gaan met deze drie bedrijven. Uit de gesprekken met deze drie is gebleken dat ze zich bewust zijn van de nadelige effecten van plastic verpakkingen en zich ertoe engageren deze problemen aan te pakken.