Een rij oude huizen, bloementuinen, de geur van de lente, vogelgezang en de kreten van kinderen op de speelplaats van de naburige school. We zijn in de rue Gaston Bary in Terhulpen, een gemeente in Waals-Brabant, voor een bezoek aan het cohousingproject van Christophe en zijn elf partners. Op deze bijzondere plek woont een groep van twaalf volwassenen en zes kinderen in een groot gebouw. De jongste is 1 jaar, de oudste 82.

Van eengezinsvilla naar cohousing

Het hoofdgebouw dateert van ongeveer 1890. Het was oorspronkelijk de villa van een dierenarts, die aan de zijkant ook paardenstallen liet optrekken. In 1925 kocht het Aartsbisdom Mechelen het complex om er een rusthuis voor gepensioneerde priesters van te maken. In 1970 wordt deze activiteit stopgezet, waarna de site in handen komt van de Congregatie der Zusters van het Heilig Hart van Maria, die er hun nieuwe klooster vestigen.

In de jaren 1990 doen de zusters een aantal belangrijke verbouwingen: de bouw van een vrijstaande kapel die ook toegankelijk is voor buurtbewoners, de installatie van een lift en de toevoeging van twee verdiepingen aan de achterkant van het gebouw. Het complex bestaat dan uit een prachtig hoofdgebouw van 1.300 m² verdeeld over drie verdiepingen, geflankeerd door een kapel en een twee verdiepingen hoog zijgebouw (de voormalige stallen) met een totale oppervlakte van 450 m2.

Verkopers met een waardepatroon  
 

Sinds enkele jaren zijn er minder zusters, waardoor de ruimtes te groot worden. Dat doet hen besluiten een kleiner klooster op het aanpalende terrein te bouwen en naar daar te verhuizen. Voor hun vroeger verblijf zoeken ze een koper.

Wat Christophe en zijn Partners - zo laten ze zich noemen - betreft, zij willen een intergenerationeel cohousingproject opzetten. Het aanbod van de zusters lijkt hen perfect: er is ruimte genoeg en ze krijgen voldoende tijd. De plaatsen zijn sinds lang ingericht als gemeenschappelijke ruimtes voor mensen op leeftijd: op het gelijkvloers zijn er nergens opstapjes en de tuin ligt op hetzelfde niveau. Bovendien zijn alle verdiepingen bereikbaar met de lift. 

Een grote gemeenschappelijke zaal op de begane grond kijkt uit op de tuin. Het gebouw beschikt ook over talrijke lokalen die kunnen worden omgevormd in gemeenschappelijke ruimtes (washok, logeerkamer, gedeelde zolder). En als klap op de vuurpijl zijn de zusters niet gehaast om aan de meest biedende te verkopen. Ze geven de voorkeur aan een zinvol project. Welnu, tijd is vaak van doorslaggevend belang voor de ontwikkeling van alternatieve woonmodellen als cohousing. Zonder verkopers die bereid zijn om geïnteresseerden de tijd te geven, is het moeilijk om op korte termijn een cohousingproject op te zetten. Daarin verschilt het van de traditionelere aankoop door gezinnen of projectontwikkelaars. 

Intergenerationele en inclusieve cohousing

Voor veertiger Christophe, gehuwd en vader van twee kinderen van zeven en dertien, is een cohousingproject ontwikkelen in de eerste plaats middelen vinden om de burenrelaties te versterken, iets wat hij altijd nagestreefd en gewaardeerd heeft. En daarnaast ervoor zorgen dat ieders privéleven gerespecteerd blijft. Samenleven met meerdere generaties is voor hem een manier om te strijden tegen de eenzaamheid en het isolement dat hij bij alleenwonende bejaarden heeft kunnen observeren. Voor verschillende oudere partners van de groep is het natuurlijk ook een aantrekkelijk alternatief voor het vooruitzicht van een woonzorgcentrum, waar de bewoners meer afgezonderd zijn van de rest van de maatschappij. 
 

De banden tussen de verschillende bewoners werden versterkt tijdens de vele gezamenlijke interieurafbraakweekenden voor de ingrijpende verbouwing door de aannemer, wat ook een financiële besparing mogelijk maakte.

Sinds de zomer van 2021 trokken de partners één na één in de acht afgewerkte wooneenheden. Ze profiteren nu dag na dag van de vele voordelen van groepshuisvesting: gezellige gedeelde maaltijden, uitwisseling van diensten, delen van apparatuur, enz.

Maar het project gaat nog een stap verder. In de voormalige kapel komt een zwembad. Daartoe werd de vzw Hocus Pocus La Hulpe opgericht door Christophe en zijn echtgenote, samen met andere ouders en professionelen uit de sector van zwaar zorgbehoevende gehandicapten. En niet zomaar een zwembad, maar een van de weinige voor mensen met een sterk beperkte mobiliteit, zoals de dertien jaar oude zoon van Christophe. Voor hen is zwemmen een belangrijke bron van fysiek en psychisch welbevinden. Maar de klassieke zwembaden zijn niet aangepast aan deze doelgroep: het water is te koud en de kleedkamers hebben niet de nodige voorzieningen. Hier vind je een ontvangstruimte die groot genoeg is om de rolstoelen achter te laten en twee kleedkamers met transferhulpmiddelen. En natuurlijk een zwembad in een open en lichtovergoten ruimte. De oude glasramen bleven bewaard als herinnering aan de eerste functie van het gebouw, en ook vanuit een zeker bewustzijn dat we ons erfgoed in stand moeten houden. Dergelijke inrichtingen zijn zeldzaam in België. Daardoor is het zwembad nu al bijna volledig gereserveerd voor groepen begunstigden. Zij zullen dit deel van de site vóór het einde van de zomer doen herleven.

Ecologische keuzes

Dit cohousingproject is ook interessant op ecologisch vlak. Niet zozeer door het gebruik van geavanceerde, energiebesparende technologieën, maar door fundamentele keuzes die een grote invloed op de koolstofbalans hebben: renoveren in plaats van nieuwbouw, in één gebouw wonen in plaats van in individuele huizen, zachte mobiliteit verkiezen boven de auto. Want door acht huishoudens in één gebouw te concentreren, gaat er minder ruimte verloren aan huisvesting, en strijd je tegen stadsuitbreiding en het opkopen van grond. En je kan de aankoop en het gebruik van voorzieningen als wasmachines of werktools delen. De renovatie gebeurde zoveel mogelijk met gerecupereerde materialen uit het bestaande gebouw (deuren, gootstenen, radiatoren, lichtarmaturen) en met natuurlijk isolatiemateriaal (hennepblokken en houtwol). Tot slot ligt het gebouw op een paar honderd meter van het treinstation van Terhulpen, wat een voordeel is. Je kunt zelfs in een uur naar het centrum van Brussel fietsen, via het Zoniënwoud en het Terkamerenbos. 

De site telt drie regenputten met een totale capaciteit van meer dan 20.000 liter. Bovenaan de gevels en in het dak zijn nestkastjes voor vogels en vleermuizen ingericht.

Tussen de eerste ideeën en het betrekken van de site lagen er meerdere jaren. Vooral door allerlei administratieve verwikkelingen nam de ontwikkeling van het project de nodige tijd in beslag voor Christophe, zijn echtgenote en hun partners. Zodra de zaken heel concreet begonnen te worden, zijn ze naar de banken teruggekeerd om een woonkrediet aan te vragen. Maar zoals elk alternatief woonmodel kan cohousing afschrikken. En ingewikkeld en riskant lijken. Dat was ook hier effectief het geval. Geen enkele bank was bereid hen het gevraagde woonkrediet te verlenen. Met uitzondering van Triodos Bank, zonder wie dit hele project niet tot stand was gekomen. En dat zijn de woorden van Christophe!