Als de coronacrisis één zaak duidelijk gemaakt heeft, dan is het wel de noodzaak om onze economie veerkrachtiger te maken. Op basis van de lange expertise van de bank publiceerden Kees Vendrik, hoofdeconoom van Triodos Bank, en Hans Stegeman, Chief Investment Strategist bij Triodos Investment Management, eind mei een discussiepaper waarin ze een integrale visie voorstellen voor een duurzame exit uit de crisis.

Geld gebruiken om de economie groen en rechtvaardig te maken is de facto de hoofdmissie van Triodos Bank én het richtsnoer voor de medewerkers bij hun dagelijkse activiteiten. In dit dossier illustreren onze relatiebeheerders voor kredietverlening deze visie aan de hand van concrete voorbeelden.

Overheden die duurzame keuzes maken

Nu staten veel geld pompen in de heropleving van het economische raderwerk is het essentieel dat ze de steun aan niet-duurzame bedrijven koppelen aan verplichte veranderingen op milieu- en/of maatschappelijk vlak. Het overheidsbeleid kan immers positieve ontwikkelingen stimuleren. De aantrekkelijke fiscale regeling voor bedrijfsfietsen heeft bijvoorbeeld een boost gegeven aan een nieuwe economische sector.

Cyclobility is een van de eerste spelers die ondernemingen een leasingformule voor (klassieke of elektrische) fietsen voorstelde voor woon-werkverkeer. 

Het bedrijf is in Gent gestart en is sindsdien uitgezwermd naar de provincies West-Vlaanderen, Antwerpen en Vlaams-Brabant. In vier jaar tijd heeft de start-up meer dan 1.500 fietsen geleased aan een zeventigtal ondernemingen met zeer uiteenlopende activiteiten. En door de gezondheidscrisis zal het bedrijf ongetwijfeld zijn orderboek fors uitbreiden. “Het engagement van Andries Aumann, stichter en CEO van Cyclobility, is zeer groot”, getuigt Jan Depoortere, Team Leader SME - Social Profit bij Triodos Bank. “Zijn oplos-sing voor groene mobiliteit is voordelig voor zowel de werkgever, de werknemer als het milieu. Maar hij legt ook sterk de nadruk op het gezondheidsaspect en op de sociale component. Voor de herstellingen en het onderhoud van de gehuurde fietsen werkt Cyclobility samen met Werkplus, een onderneming voor aangepast werk die zich inzet om mensen opnieuw te integreren op de arbeidsmarkt.” 

Overheidssteun is ook van groot belang in het domein van de energietransi-tie. Brusol (groep EnergyVision) is de grootste ‘derde investeerder’ op de Brusselse markt. De onderneming installeert zonnepanelen op daken van huizen en gebouwen. In ruil hiervoor krijgt ze van de eigenaar zijn groenestroomcertificaten – een overheidsinstrument voor subsidiëring van duurzame energie, dat belangrijk blijft in Brussel. Zoals bij Cyclobility gaat het om een win-winsituatie: de particulier (of het bedrijf) verlaagt zijn energiefactuur zonder te moeten investeren in een dure installatie, terwijl de maatschappij en het milieu er wel bij varen door de lagere uitstoot van broeikasgassen. “Het is bovendien een maatschappelijk inclusieve formule aangezien de minst gegoede huishoudens eveneens de overstap naar zonne-energie kunnen maken”, verduidelijkt Antoine Langbeen, Senior Relationship Manager gespecialiseerd in hernieuwbare energie.

Dankzij een investeringskrediet van Triodos Bank kon EnergyVisionin iets minder dan een jaar798 fotovoltaïsche installaties plaatsen in het Brussels Gewest¹. Het bedrijf voorziet een verdubbeling van dit cijfer tegen eind dit jaar. Slechts enkele projecten zitten bij bedrijven, maar de impact ervan is groot. Zo werden naar aanleiding van de renovatie van het goederenstation Tour & Taxis 17.000 m² zonnepanelen op het dak geplaatst, wat sinds 2013 de grootste zonnestroominstallatie van België is.

Meer maatschappelijke en economische rechtvaardigheid

“Solidariteit, vrijgevigheid, samenwerking, welwillendheid: de coronacrisis heeft mooie waarden in de mens naar boven gebracht”, merkt Kees Vendrik op.

Toegang tot gezondheidzorg voor iedereen is een belangrijke eigenschap van een rechtvaardige maatschappij en Triodos Bank is een pionier in de financiering van wijkgezondheidscentra. Centre Athéna Centrum in hartje Brussel ontwikkelde een origineel economisch model. De ene helft van het patiëntenbestand komt naar Athéna voor eenmalige geneeskundige zorg en betaalt hiervoor de normale prijs van een consultatie. De andere helft (zonder toegang tot gezondheidszorg) kan er terecht voor een gratis raadpleging, via een afspraak met een maatschappelijk werker. Het team van het centrum doet zo’n 400 tot 500 consultaties per maand. “Athéna krijgt een jaarlijkse subsidie van het Brussels Gewest, die in augustus wordt uitgekeerd. Het centrum heeft in de eerste helft van het jaar dus geen middelen om de lonen van het personeel uit te betalen en de werkingskosten te dekken. Daarom opende Triodos Bank voor hen een kredietlijn om de subsidies voor te schieten”, legt Béatrice Gilmont, Senior Relationship Manager SME Banking bij Triodos Bank, uit.

De coronacrisis zal waarschijnlijk de kloof tussen rijk en arm nog wat vergroten, met ertussenin een middenklasse die hoe langer hoe meer inkrimpt. In die context is een zo fundamenteel recht als toegang tot huisvesting niet altijd vanzelfsprekend. 

Om initiatieven te steunen die daaraan werken, financiert Triodos Bank met name de Brusselse vzw HUVAK (Huurdersunie van Anderlecht Kuregem), die al meer dan dertig jaar strijdt voor het recht op huisvesting van de minstbedeelden in de Anderlechtse wijk Kuregem. Het team koopt leegstaand vastgoed of onderhandelt over de terbeschikkingstelling van gemeentelijke eigendommen en laat daarna de renovatie uitvoeren door sociale ondernemers (opleidingswerven). Zodra de woningen opgeknapt zijn, worden ze verhuurd door het Sociaal Verhuurkantoor (SVK) van Anderlecht Kuregem of andere SVK’s. Eind 2019 telde de vereniging 56 woningen in 17 gebouwen. Sinds 1999 beheert HUVAK ook het Project voor Sociale Cohesie Grondel voor de inwoners van de gelijknamige wijk. Dat houdt initiatieven in als sociaal vormingswerk, huiswerkbegeleiding, lessen Frans en plaatselijke dienstverlening zoals een sociale wasserij, een poetshulpdienst en een team van vaklui die de woonomstandigheden van de kwetsbaarste huurders verbeteren.

Cultuur is een andere sector die zwaar getroffen is door de crisis. “Samenleven is onmogelijk zonder cultuur en toch vergeten we vaak dat het een belangrijke pijler van onze economie is”, argumenteert Kurt Degrieck, Senior Relationship Manager SME Banking. 

Tijdens de gezondheidscrisis hebben mensen uit de cultuurwereld zich (volkomen tevergeefs) hees geschreeuwd om de politici eraan te herinneren dat die sector 250.000 personen tewerkstelt en 5 % van het Belgische bbp genereert! Het in 1993 opgerichte Antwerpse cultuurhuis De Studio richt zich vooral naar een jong publiek. Net als talloze andere culturele projecten wordt het gefinancierd door Triodos Bank. In 2011 verhuisden ze naar een gebouw dat achtereenvolgens een privéwoning, een hotel, een bank en een school was. In dat grote pand, omgedoopt tot De Studio, vinden theater- en dansvoorstellingen, concerten, filmvertoningen en debatten plaats. Er komen jaarlijks meer dan 65.000 mensen op af, onder wie heel veel schoolkinderen. De Studio stelt haar infrastructuur ook ter beschikking van andere gezelschappen en verhuurt kantoorruimte aan ondernemingen uit de creatieve sector.

“Dankzij haar uitgebreide arsenaal van niet-commerciële en commerciële activiteiten slaagt de vereniging erin om bepaalde financiële problemen die inherent zijn aan de sector te ondervangen. Denk maar aan onzekere subsidiemechanismen, complexe financiering van investeringen en, op menselijk vlak, het vaak precaire statuut van artiesten.” 

Voorrang geven aan de korte keten

Bij ons heeft het tekort aan beschermingsmiddelen tegen COVID-19 mensen bewust gemaakt van het belang van de productherkomst. De relevantie van de korte keten is vooral duidelijk in de voedingssector, die juist de basis van ons bestaan is. 

Zoals vele andere lokale producenten zag Ferme Larock uit de regio Luik haar verkoop in de lockdownweken boomen dankzij haar buurtwinkel. De familieboerderij, die is overgeschakeld op biodynamische landbouw, heeft haar activiteiten geleidelijk aan uitgebreid met kaasmaken, groenten telen en detailhandel. In hun rekken zijn trouwens ook andere lokale producenten welkom.

“Ferme Larock is een levendig project met vele facetten. Het heeft ook een pedagogisch luik met haar kleuterschool, onthaal van klassen uit de buurt en praktische opleiding in biodynami-sche landbouwpraktijken. Triodos Bank verstrekte hen verigens een lening voor de renovatie van een oude stal om er een opleidingsruimte van te maken”, zegt Marie-Odile Jaspar, Senior Relationship Manager SME Banking. “Dat soort projecten betekent zeer veel voor ons, maar je mag de moeilijkheden ervan niet onderschatten. Enerzijds is het hoe langer hoe moeilijker om grond te verwerven door de scherpe prijsstijging. Anderzijds neemt voeding een alsmaar kleinere hap uit het gezinsbudget.”

Een meer gediversifieerde en rechtvaardige economie

In volle gezondheidscrisis dreigden de opkomende economieën te bezwijken onder hun schuldenlast. De buitenlandse investeerders besloten immers van de ene dag op de andere om hun kapitaal te repatriëren. Tegelijk verloor hun bevolking haar werk doordat de internationale handel stilviel. Bovendien bleek de infrastructuur van hun gezondheidszorg ontoereikend om de crisis op te vangen. Denk maar aan de beelden die ons bereikten vanuit landen als India en Bangladesh. 

Oxfam is een van de verenigingen die producenten in het Zuiden actief steunen dankzij rechtvaardige toeleveringsketens. “Oxfam doet veel meer dan de telers een juiste prijs betalen voor hun producten. Haar activiteiten passen in een breder kader van economische democratisering, gebaseerd op transparantie, participatief beheer, gendergelijkheid en het mobiliseren van burgers.”

Oxfam heeft een kredietlijn bij Triodos Bank, waardoor ze de nodige liquide middelen heeft voor de groepsaankoop van producten in opkomende landen, die ze dan via haar winkels op onze markten verdeelt. Tijdens de pandemie voerde de ngo actie in een zestigtal landen, waarbij ze, samen met andere organisaties en tal van wereldleiders, ervoor ijverde om het toekomstige COVID-19-vaccin patent-loos en voor iedereen gratis te maken.

Sleutelrol van financiële instellingen

Waardegedreven banken, zoals die in de Global Alliance for Banking on Values waartoe ook Triodos behoort, vertrekken van het principe dat hun kredieten en investeringen altijd de maatschappij en de planeet ten goede moeten komen. 

Hans Stegeman: “Het is een geruststelling te constateren dat talloze banken in volle crisis bereid zijn om ondernemingen een steuntje in de rug te geven en hun beleid rond de terugbetaling van leningen te versoepelen. Maar dat is slechts een eerste stap, want in de komende jaren zal er van de banken veel meer maatschappelijke verantwoordelijkheid worden gevraagd. Ze zullen moeten investeren in duurzame ondernemingen en initiatieven. Daarnaast zullen ze zich moeten concentreren op de financiering van de reële economie. Op die manier kunnen ze hun bijdrage leveren aan de noodzakelijke transitie naar een duurzame samenleving.”

1  Cijfer eind mei 2020.