Joel Lambert is een van die boeren voor wie de natuur en de gezondheid van de consument van belang zijn. Hij neemt met de glimlach de tijd om meer te vertellen over zijn vak, de uitdagingen en de charmes ervan. Dat doet hij op een directe manier, zonder omwegen of taboes. "Ik heb een kleine boerderij van 27 hectare in Groot-Adorp in Waals-Brabant. Ik ben in 1989 met mijn boerderij begonnen om groenten en graan te produceren en die te verkopen aan de eindverbruiker. Ik heb gekozen voor de korte keten om op die manier controle te hebben over de producten. Vandaag ondervinden bedrijven zoals het mijne grote problemen om land te vinden en te betalen".
Toen hij dertig jaar geleden zijn grond kocht, betaalde Joël Lambert 7500 euro per hectare. Vandaag de dag is landbouwgrond in zijn streek tot 75.000 euro per hectare waard. In België kunnen alleen agro-industriële boerderijen en boomkwekerijen (voor kerstbomen) die prijzen betalen. In Wallonië en Vlaanderen verdween 68 % van de landbouwbedrijven. Ze zijn opgegaan in bedrijven waarvan de oppervlakte drie keer zo groot is1en die niet als doel hebben om de lokale bevolking te voeden.
Een economisch model dat niet altijd rationeel is
De prijs van landbouwgrond is volgens de Federatie van het Belgisch Notariaat in de afgelopen vijf jaar met gemiddeld 26,5% gestegen. Daartegenover drukt de gestage daling van de verkoopprijs van groenten op de inkomsten. De oorzaak: de druk van de supermarkten, de agro-industriële groepen en de keuze van de consumenten die nog maar 12.2 % van hun budget aan voeding uitgeven, tegenover 60 % 100 jaar geleden.2
Het beroep van landbouwer heeft in de ogen van de samenleving zijn aanzien verloren. Tussen 1980 en 2016 is het aantal werknemers met 62 % gedaald. Wie het vak nog uitoefent, wordt ouder en ouder. En gezien de noodzakelijke investeringen en de huidige onzekerheid in de sector, wordt opvolging steeds zeldzamer. Veel boeren hebben meer interesse in de verkoop van hun land dan in de teelt van ons voedsel. Veel jonge boeren willen land kopen, maar kunnen zich dat niet meer veroorloven.
Gezien de uitdagingen op het gebied van milieu en energie, is de landbouwsector voorbestemd om opnieuw een cruciale plaats in te nemen
Ook al zijn er meerdere oorzaken, vooral economische en sociologische, voor de verdwijning van landbouwbedrijven, toch is die tendens des te meer absurd gezien de vele voordelen die hun model voor de komende decennia biedt. De FOD Economie bevestigt dit: "Gezien de uitdagingen op het gebied van milieu en energie, is de landbouwsector voorbestemd om opnieuw een cruciale plaats in te nemen ".3
De ondergang van een duurzaam model
In de komende jaren zal ons voedselsysteem tegelijk slachtoffer en dader van milieuproblemen zijn. Om die aan te pakken, zijn innovatie en veerkracht nodig.
Samen met het klimaat zullen ook gewassen veranderen, zullen landbouwers nieuwe kennis moeten ontwikkelen en het gebruik van chemicaliën beperken die de biodiversiteit en daarmee de voedingsmogelijkheden van de aarde vernietigen. De paradigmaverschuiving is enorm en er zijn veel experimenten nodig om duurzame methodes te ontwikkelen. Tot de vernieuwers behoren jonge boeren die kleine boerderijen opzetten. Daarom is het van essentieel belang dat zij toegang krijgen tot land.
Het biologische of bewust kleinschalige landbouwmodel bevordert bovendien de diversificatie van gewassen en variëteiten, landbouw die de bodem niet aantast en die kwaliteitsvoedsel voortbrengt. Troeven die nodig zullen zijn om om te gaan met de veranderingen die op ons afkomen.
Naast het milieu en de gezondheid speelt ook onze voedselzekerheid een rol. Zoals Joël Lambert zegt: "Kijk naar de inhoud van je winkelwagentje en bedenk wat ervan zou overblijven als je er alle ingevoerde producten uithaalt. We zouden in België met hongersnood te maken krijgen!".
In België exporteren we veel van de geproduceerde voeding maar tegelijk voeren we ook zeer veel voeding in. Een derde van het Europese vervoer is vandaag bestemd voor voedingsproducten. In een wereld zonder fossiele brandstoffen zal het model dus moeten veranderen zodat we lokaal in onze behoeften kunnen voorzien.
Kijk naar de inhoud van je winkelwagentje en vraag jezelf af wat er zou overblijven als je er alle ingevoerde producten uithaalt. We zouden in België met hongersnood te maken krijgen!
Een beheersbaar fenomeen
Er zijn verschillende manieren om het verlies van kleine en middelgrote landbouwbedrijven tegen te gaan en een landbouwmodel te bevorderen dat mens en milieu respecteert.
De coöperatie Terre-en-vue en haar Vlaamse tegenhanger De Landgenoten, behoren tot de organisaties die strijden voor toegang tot land, landbouwkwesties op de politieke agenda zetten, de plattelandseconomie nieuw leven inblazen en boeren en burgers met elkaar verbinden. Want die laatste beseffen vaak niet wat er op het spel staat.
Hoe werkt het? Zoé Gallez legt uit: "Als burgercoöperatie trekt Terre-en-vue fondsen van burgers aan om landbouwgrond te kopen die zij vervolgens ter beschikking stelt van landbouwers die agro-ecologische projecten opzetten door middel van pachtcontracten. Deze gronden worden onttrokken aan de landdruk en toegewezen aan projecten die de grond als een gemeenschappelijk goed gebruiken om de bevolking te voeden." Tot nu toe heeft Terre-en-vue zo' n 15 boerderijen gesteund en de kaap van 2 miljoen euro sociaal kapitaal overschreden.
Om het fenomeen onder controle te krijgen, moeten ook politici en consumenten een veel belangrijkere rol spelen.
Het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de Europese Unie, goed voor een derde van de EU-begroting ofwel 400 miljard euro, is nog steeds gericht op de ondersteuning van intensieve landbouw die verantwoordelijk is voor de achteruitgang van de biodiversiteit en voor de opwarming van de aarde, en die niet erg bestand is tegen veranderingen.
Zoals Zoé Gallez opmerkt: "Op politiek vlak is steun voor fundamentele veranderingen in het landbouwsysteem noodzakelijk. Het is ook een sociale uitdaging omdat we weten dat, aan het begin, landbouw in transitie naar een duurzaam model minder productief is (maar van betere kwaliteit!). Producenten en consumenten moeten dus worden geholpen zodat de eerste een eerlijke prijs voor hun werk krijgen en de tweede toegang hebben tot betaalbare voeding. Daartoe moeten allereerst de sociale banden tussen deze actoren versterkt worden."
Op politiek vlak is steun voor fundamentele veranderingen in het landbouwsysteem noodzakelijk.
Wat kunnen we als individu doen?
Als consument kiezen we zelf wat we eten. Dus als we onze wekelijkse menu's en boodschappenlijstjes maken, kunnen we kiezen voor een duurzamer voedselsysteem. Hier zijn enkele goede gewoontes:
1. Lokaal kopen, direct bij de producent of bij een coöperatie voor groepsaankopen .
2. Voorkeur geven aan kleinschalige producenten die de diversiteit van gewassen bevorderen, de kwaliteit van de bodem handhaven en het milieu respecteren.
3. Werken met recepten om fruit en groente te bereiden.
4. Seizoensgebonden voeding eten. Je kan hiervoor een kalender in je keuken hangen.
5. De school van je kinderen aanspreken om verantwoorde voeding op het menu te zetten.
6. Je werkgever vragen om op het werk lokale, biologische seizoensgebonden gerechten op het menu te zetten.
7. Je traditionele kerstboom (en de landbouwgrond die hij nodig had) door een duurzamer alternatief vervangen.
8. En, natuurlijk, aandelen kopen in de coöperaties Terre-en-vue of De Landgenoten !
Notes:
Bedankt voor je reactie!
Bevestig je reactie door op de link in je e-mail te klikken.