Er tekent zich sinds enige tijd een nieuwe trend af in Europa: de consument herontdekt de buurtwinkel, die hij lang geleden de rug toekeerde. Onze grootmoeders deden hun inkopen in kleine, gespecialiseerde winkels in de buurt, maar onze moeders wilden meer efficiëntie en gaven de voorkeur aan grote supermarkten, vaak buiten de stad en met voldoende parkeerplek.

Vandaag besteden we meer aandacht aan welzijn en milieu en twijfelen we tussen biologische producten die we in bulk in een participatieve supermarkt kopen of onlinebestellingen met vooraf geselecteerde, aan huis geleverde ingrediënten.

Duurzaamheid, de nieuwe keuze

Historisch gezien stond de consument bij het boodschappen doen altijd voor een  eenvoudige keuze: prijs of kwaliteit? Vandaag is de situatie anders en is er een nieuw beslissend criterium opgedoken: duurzaamheid. Dit is het gevolg van een vraag van zowel consumenten en overheden, die pleiten voor gezondere voeding mét respect voor het milieu, als van de ondernemingen zelf die hun bedrijfsmodel willen moderniseren.

Wat betekent duurzaamheid in de voedingssector?

De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) geeft een volledige definitie: “Duurzame voeding is voeding met een lage impact op het milieu, die bijdraagt tot voedselzekerheid en voedselveiligheid en een goede gezondheid garandeert voor huidige en toekomstige generaties. Het gaat om een eetpatroon dat de biodiversiteit en de ecosystemen respecteert en dat cultureel aanvaardbaar is. Het is een dieet dat openstaat voor iedereen, rechtvaardig is en economisch haalbaar. Het is voedzaam, veilig en gezond en maakt optimaal gebruik van de natuurlijke grondstoffen en de menselijke hulpbronnen.”

Duurzame voeding houdt dus rekening met het milieu, maar de economische en sociale aspecten zijn minstens even belangrijk.

Antwoord van een duurzame bank

Triodos Bank heeft altijd al rekening gehouden met zowel de economische prestaties van een bedrijf als met de ecologische en sociale prestaties, zowel voor bedrijven die rechtstreeks worden gefinancierd via kredieten als onrechtstreeks, via beleggingsfondsen.

Duurzame voeding is een van de sectoren die Triodos Bank financiert. In 2016 heeft de groep Triodos Bank bijvoorbeeld het equivalent van 32 miljoen biologische maaltijden gefinancierd via de oogst van landbouwers die hun land verbouwen volgens de principes van de biologische landbouw. Verder ondersteunt Triodos Bank in België de Master Thesis Award for Future Generations – Sustainable Food, een prijs voor relevante, duurzame en innoverende masterscripties over voeding.

Voor Triodos Bank houdt de voedingssector verschillende aspecten in, gaande van dierenwelzijn, over de bescherming van biodiversiteit en natuurlijke grondstoffen tot de arbeidsvoorwaarden van werknemers. De bank financiert bij voorkeur landbouwers die hun gronden bewerken volgens de principes van de biologische landbouw, maar daarnaast ook iedereen die bijdraagt aan een gezonde ontwikkeling van de sector, zoals producenten, distributeurs en cateraars die duurzame producten aanbieden.

Colruyt Group laat geen kans onbenut

Sommige bedrijven slaan de weg van de duurzaamheid om geen niets te missen van deze groeiende markt. Andere gaan een stapje verder en bieden innovatieve oplossingen aan, zoals Colruyt Group. Dit Belgisch beursgenoteerd distributiebedrijf is momenteel een van de bedrijven die in aanmerking komen voor een belegging door Triodos Investment Management.

De activiteiten zijn niet uitsluitend duurzaam, maar door de talrijke initiatieven op het gebied van duurzaamheid, is het een van de meest performante bedrijven binnen zijn sector.

Aangezien de grote distributieketens verantwoordelijk zijn voor 50 tot 75% van de verkoop van biologische voeding in Europa, is hun impact op de gewoontes van consumenten niet te onderschatten. Supermarkten spelen een beslissende rol in de verkoop van biologische voeding voor consumenten die niet naar gespecialiseerde zaken gaan. Colruyt Group telt 29.000 werknemers, beschikt over meer dan 1.000 winkels en genereert een jaarlijkse omzet van meer dan 9 miljard euro.

De strategie is er onder andere op gericht om de impact op het milieu te verminderen. De groep heeft al vier belangrijke maatregelen getroffen: het energieverbruik verminderen en investeringen in hernieuwbare energie verhogen, de winkels duurzaam bouwen, het transport van goederen en werknemers optimaliseren, natuurlijke grondstoffen op verantwoorde wijze beheren en afval beperken.

Verantwoord vervoer van producten

Hoewel het gebruik van vrachtwagens onvermijdelijk is, garandeert de transportservice van Colruyt Group dat de vrachtwagens altijd voor minstens 95 % gevuld zijn, is het aantal af te leggen kilometers beperkt (sinds 1994 werden zo jaarlijks 7,5 miljoen kilometers bespaard), wordt er steeds vaker gereden tijdens de daluren, geeft men voor meer dan 50% van de internationale transporten de voorkeur aan treinen en boten en telt het wagenpark van de groep bijna 1.200 voertuigen op aardgas.

Een bijzonder innovatief initiatief is ongetwijfeld CITRUS (Cooperative Intelligent Transport Systems for Trucks), opgericht door een consortium van Belgische bedrijven en overheidsinstanties, maar mee gefinancierd door de Europese Unie. Het project wil de verkeersveiligheid verbeteren en de CO2-uitstoot verlagen dankzij een mobiele app die het wegtransportnet veiliger en minder vervuilend maakt door snel en efficiënt verkeersinformatie te delen met de chauffeurs op de baan. Colruyt neemt als lid van het consortium deel aan dit project en zal de app testen voor leveringen met vrachtwagens om te profiteren van de verkeersinformatie in real time en zo te waarschuwen voor gevaarlijke situaties en files.

Regine Vaneghem, afdelingshoofd Transport van Colruyt Group: “Als bedrijf dat zeer nauw betrokken is bij de transportsector en een duidelijke visie op duurzame en veilige mobiliteit heeft, wil Colruyt Group via dit project een bijdrage leveren aan een meer ecologisch verantwoorde mobiliteit en meer veiligheid op de baan garanderen.”

Met andere woorden: de groep profiteert van zijn marktaandeel om middelen uit te trekken voor innovatie en creatieve oplossingen te bedenken voor de uitdagingen van de sector. Triodos Bank van haar kant gebruikt maatschappelijk verantwoorde investeringen als krachtig middel voor het promoten van een economie die meer respect heeft voor mens en milieu. Daarom investeren de duurzame beleggingsfondsen die Triodos aanbiedt, ook in beursgenoteerde bedrijven als Colruyt Group. Een duurzame belegging zorgt mee voor veranderingen met een positieve impact op wereldvlak.

Spaargeld met dubbel effect

Het geld dat aan Triodos Bank wordt toevertrouwd, kan een dubbele impact hebben. Op internationaal vlak met beleggingsfondsen die investeren in multinationals, maar ook op nationaal vlak, met spaargeld dat alleen duurzame, lokale ondernemingen financiert.

In de kredietportefeuille van Triodos Bank zitten trouwens ook verschillende boeiende projecten met betrekking tot duurzame voeding. Alexia de Jonghe, Relationship Manager Sustainable Food bij Triodos Bank: “Wij zien een groeiende interesse voor duurzame voeding. Steeds meer ondernemers kloppen bij ons aan voor de financiering van hun projecten, maar de distributie blijft een uitdaging, zowel op het gebied van duurzaamheid als op gebied van toegankelijkheid.”

Ter bevordering van een duurzamere distributie proberen sommige ondernemers geen of minder verpakkingen te gebruiken om zo de te vervoeren hoeveelheden, en dus het aantal transporten, te beperken. Dat is het succes van bulkverkoop, zoals in L’Entre-Pot, een initiatief dat in 2016 in Luik werd gelanceerd door twee jonge vrouwen, Marine Ledoyen en Caroline Lallemand. Deze moderne kruidenierszaak biedt een uitgebreid gamma van biologische of lokale voedingsmiddelen, toiletartikelen en schoonmaakproducten in bulk aan. De producten worden verkocht zonder verpakking, in de gewenste hoeveelheid en dus tegen een verminderde prijs, omdat in bulk verkochte, biologische producten gemiddeld 20 tot 30 % goedkoper zijn dan hun verpakte versie.

“We willen in de eerste plaats de hoeveelheid afval voor consumptie verminderen door een ruimer productaanbod, dat tegelijkertijd praktisch en esthetisch is. Bovendien verspil je, door alleen de hoeveelheid te kopen die je echt nodig hebt (bv. eenoudergezinnen, alleenstaanden, senioren…) aanzienlijk minder.  We hopen dat een klein initiatief als het onze, dankzij de lagere prijs voor bulkproducten, een grote groep consumenten zal overtuigen.”

Op basis van haar ervaring ziet Marine een terugkeer naar de buurtwinkels: “In de winkel hoor ik elke dag dat het fijn is om advies te krijgen van een handelaar die zijn of haar producten en leveranciers kent. Onze generatie (20-30-jarigen, nvdr) is bijzonder gevoelig voor het contact met de handelaar en voor de herkomst van de producten. Dat komt misschien omdat wij bereid zijn om anders te consumeren.”

De participatieve supermarkt BEES Coop

Om in te spelen op de uitdaging van de toegankelijkheid van duurzame voeding hadden Quentin Crespel en zijn vrienden het idee om in Schaarbeek (Brussel) een supermarkt te openen. Maar dan in de vorm van een stedelijke coöperatieve onderneming zonder winstoogmerk. “Met BEES Coop (Brusselse Ecologische Economische en Sociale Coöperatie) willen we duurzame voeding toegankelijk maken voor zoveel mogelijk mensen, maar ook de bewoners van de wijk met elkaar in contact brengen, een lokale economie bevorderen en transparantie over de werking van een supermarkt en de oorsprong van de producten garanderen.”

Door de coöperatie, die vandaag al meer dan 1.300 leden telt, zijn consumenten meer betrokken en beter geïnformeerd. In dit participatieve model verbindt elk lid zich ertoe om elke maand minstens drie uur in de supermarkt te werken, waardoor de inwoners van Schaarbeek samen een nieuw model voor voedseldistributie opzetten. Door bovendien te werken met een kort circuit waarbij de coöperanten de producten rechtstreeks aankopen bij lokale producenten of telers, krijgen de leveranciers een goede prijs en blijven de verkoopprijzen binnen de perken.

Tot slot zorgen duidelijke etiketten ervoor dat de kopers worden geïnformeerd over de herkomst en productieomstandigheden van de voedingsmiddelen. “Wij gebruiken etiketten als tool voor transparantie en sensibilisering. Op termijn zouden wij de consumenten overigens ook willen informeren over distributiemethodes en gezondheidskwesties. We hopen dat we het publiek zo zullen kunnen overtuigen van de vele voordelen van duurzame voeding.”

Duurzame doelstellingen en partnerschappen

Wanneer consumenten vandaag op zoek gaan naar een nieuw distributienetwerk, is dat deels omdat de overheid duurzame voeding eindelijk op de agenda heeft gezet. De Verenigde Naties hebben het belang van nieuwe gewoontes benadrukt met Duurzame Ontwikkelingsdoelstelling nummer 12: ‘Duurzame productie- en consumptiepatronen verzekeren’.

Deze doelstelling impliceert onder andere het gebruik van natuurlijke hulpbronnen op verantwoorde wijze, voedingsafval verminderen, bedrijven aanzetten om duurzame praktijken aan te nemen, burgers informeren over duurzame ontwikkeling, enz. Dit vereist natuurlijk de medewerking van bedrijven, beleidsmakers, onderzoekers, media en consumenten. Een goed voorbeeld van deze samenwerking in de buurt is die tussen de Federatie Wallonië Brussel en de vzw Groupe One. Deze laatste is gespecialiseerd in bewustmaking, opleiding en begeleiding bij de oprichting van een onderneming met aandacht voor duurzame ontwikkeling.

In 2016 heeft de vzw 450 kandidaatondernemers begeleid, heeft het meegewerkt aan de oprichting van 115 nieuwe duurzame ondernemingen en de opening van 25 alternatieve voedingswinkels in België opgevolgd (biologisch, zero waste, korte circuits, burgers, enz.). “Het is de bedoeling om de mens opnieuw centraal te stellen bij ondernemerschap en zo een duurzamere economie te promoten. Eigenlijk hopen we de economie zo opnieuw een ziel te geven,” aldus Alexandre Bertrand, Food Specialist voor Brussel en Wallonië bij Groupe One. In 2017 viert de vzw haar 20e verjaardag en ook zij stelt een groei vast: “We zien steeds meer kandidaat-ondernemers. Voor deze nieuwelingen is duurzame voeding zeker de favoriete sector.”

Wat verklaart de explosie van het aanbod?

Heel eenvoudig, de grotere vraag is de oorzaak. Consumenten zijn beter geïnformeerd en stellen hun consumptiegewoontes steeds meer in vraag. Media en overheid berichten vaker over de alarmerende uitwassen van niet duurzame voeding en ondernemers spelen in op deze nieuwe behoeften.

Maar of het nu burgers of multinationals zijn, wat is de impact van deze initiatieven op ons consumptiepatroon? Dat is moeilijk te meten. Triodos Bank kan alleen maar doorgaan met het financieren van deze duurzame projecten, zodat steeds meer mensen toegang krijgen tot een meer verantwoord aanbod. Want kopen, dat is kiezen.